Муса Џафери: Вонредните избори ќе бидат излез од ситуацијата но не и решение за консензуален претседател

Вонредните парламентарни избори може да бидат само излез од ситуацијата во која се најде владината колаиција откако ДУИ веќе подолго време ја заговара идејата за консензуален Претседател, но изборите нама да бидат и решение за оваа иницијатива. Вицепремиерот за спроведување на Рамковнито догоров, Муса Џафери во интервју за Прес24 вели дека се уште има нецел месец, период во кој може низ разговори да се дефинира решение за нивата идеја, која според него треба да доведе до зголемен легитимитет на функцијата Претседател ан државата.

- Дали тоа ќе ги надмине разликите, треба да се види наредните денови.. месец.. не знам колку уште простор има.. мислам еден месец. Да, видиме до каде можеме да стигнеме со сите разговори и како тоа ќе изгледа на крај со сите надмудрувања и што ќе биде излез од ситуацијата? За мене не би значело дека ако имаме излез од ситуацијата, дека тоа ќе биде решение за идејата како еден вид на стандард. Ама минимално ќе се бара да има излез од ситуацијата, вели во интервјуто за Прес24, Муса Џафери.

Идејата за консензуален Претседател, според Вицепремиерот не е за банализирање. Ниту пак таа идеја е осмислена како едно алиби, како што оценуваат опзицисските албански партии за креирње криза во владината коалиција, со цел предизвикување вонредни парламентарни избори. И токму од тие причини, Џафери во интервјуто за Прес24, вели дека ДУИ ниту врши притисок врз коалициониот партнер, нуту пак по секоја цена ќе инсистира на овие избори преку коалиција со други партии да излезе со консензуален претседатлески кандидат.

- Не е тоа, дека ние би требало да креираме таква идеја за таа да биде инструмент за ние да создаваме таква атмосвера за предвремени парламентарни избори.  Ние како партија не сакаме да ја банализираме како идеја, па да вршиме, прво на нас, некој притисок за евентуално нешто да личи, или да се постигне нешто што би значело минимален консензус, вели Вицепремиерот Џафери, за Прес24.

Во игра не е ниту некаков договор, кој би подразбирал Претседателско место во Собранието, како што шпекулираат некои медиуми.

- Тоа ќе биде евентуално дел од разговорите на добитниците на изборите. Според мене тоа не треба принципиелно да се меша, бидејќи станува збор за различни идеи. Сосема нешто друго е идејата консензуален претседател на државата, а сосема нешто друго е поделба на власта на тие кои се добитници на изборите. За мене тие две работи не треба да се мешаат, вели Џафери во Интервјуито за Прес24.

Иако несака да прејудицира, сепак  како една од опциите за решение на оваа идеја, како што ја нарекуваат во ДУИ, би можела да биде промена на системот на избор на Претседател и наместо на непсоредни избори, тој да се избира во Парламентото.

- Јас не би сакал да прејудицирам. Тоа можеби евентуално ќе биде производ или резултат од сите тие разговори или преговори од најрелевантните политички партии. Дали тоа би било најоптималното решение. Јас не прејудицирам. За оваа идеја, за овој став или концепт, сега сме во таа фаза во која не треба да се прејудицира. Треба пообјективно да се расправа. А, кога ќе има таков простор, можност, евентуално може тоа да е едана од тие опции. Но, за мене е рано да се прејудицира дека таа би била таквата опција, вели Муса Џафери во Интервјуто за Прес24, во кое комплетно ја анализира ицијативата за Консензуален Претседател на Македонија

ПРЕС24: Идејата што ДУИ веќе подолго време ја заговара, дека на Македонија и е потребен консензуален Претседател станува, условно кажано “политичи критериум” за функционирање на владината коалиција, особено по изјавата на Абдулаким Адеми, дека доколку не се дојде до такво решение, тогаш најверојатно ќе треба повторно да се бара доверба од граѓаните на предвремени парламентарни избори?

ЏАФЕРИ: Прво мислам дека ова не треба директно да се меша, или комбинира со извршната власт, како идеја, како концепт, или како стандард каков што е предлогот за консензуален Претседател. Мислам дека поради различностите кај нас, за да биде, да се најде, да се постигне тој стандард, треба да име некој консензус од различни аспекти, за да имаме личност или функција Претседател која ќе хомогенизира во општеството. Тоа не може да бида апсолутно, релативно кажано. И тоа е идејата.

ПРЕС24: Што подразбирате конкретно под идејата консензуален Претседател?

ЏАФЕРИ: На пример, јас тоа го разбирам, ако би можело помеѓу претставниците на двете најголеми етничи заедници, мислам политички претставници, да се дојде до евентуален консензус за кандидат кој би можел да ја претсавува таа политика, или таа идеја.

ПРЕС24: Дали тоа би бил заеднички кандидат на ВМРО-ДПМНЕ и на ДУИ, или условно кажано, македонска и албанска партија на претседателските избори, поддржан пред изборите, или за Вас е важна само личноста и интегритетот на таа личност?

ЏАФЕРИ: Битен е стандардот. Мислам концептот, што може преку тоа да се постигне целта. Кандидатот, или идниот Претседател на државата да има таков легитимитет, бидејќи по легалноста со Уставот ние сме свесни како е. Претседателот се избира директно од граѓаните, но ние сме сведоци и свесни сме какво е нашето општество - мултикултурно, мултиетничко... И за да служи во правец на таква кохезија, би било добро ако таквиот кандидат го има политичкиот легитимитет преку политичките претставници на двете најголеми заедници.

ПРЕС24: Меѓутоа, најголем дел од аналитичарите велат дека тоа условно значи излегување од она што се вика “рамка” на рамковниот договр и влез во една друга ситуација, која што се нарекува, најава за  една консензуална демократија, што албанските партии подолго време го заговараат. Дали консензуален претсетдателски кандидат значи излегување надвор од рамковниот договор и напуштање на нешто што се нарекува нормално практицирање на политиката, а тоа е на избори да победува оној кој што ќе освои мнозинство гласови?

ЏАФЕРИ: Сигурно дека има општирна дебата. Сигурно дека има различни видувања на разни аналитичари. Тука зборуваме за функција Претседател на држава. Не е предлогот, на пример, за некој вид на реформа на целокупниот политички систем. Ние сме на ниво на тоа, дали тој легитимитет може да се постигне. Поради нашите убедувања, ние мислиме дека тоа ќе биде добро за целата држава. И дали може таа идеја да се претстави преку функцијата Претседател на држава, која се разликува од функцијата на извршна власт, на парламентарна и судска власт. Не знам дали сме јасни? Не допира, или не е поврзано директно тоа со рамката на рамковниот договор, ако тоа Ви е прашањето? Можеби како идеја произлегува од тоа. Може да се извлече, ама не е дел. Да зборуваме отворено, не е дел од содржината на рамковниот договор.

ПРЕС24: Меѓутоа, сепак изборот на Претседател е избор на непосредни избори. Таму може да учествува кој било. Зошто на пример во Македонија би имало непосредни избори, на кои граѓаните би гласале, кога веќе однапред ќе се знае Претседателот кој ќе биде, ако Вие како најголема политичка партија кај Албанците и најголемата политичка партија кај Македонците договорите  заеднички кандидат? По дифолт, тоа значи дека тој ќе победи. Зошто тогаш би распишувале избори?

ЏАФЕРИ: Мислам дека ние не сме убедени дека тоа може така математички да оди, како што е Вашето прашање, бдиејќи пак ќе се изјаснуваат граѓаните. Ние сметаме, од сите анкетирања, или разговори со разни групи, дека тоа ќе ги обедини во таа функција идеите и напорите што ги правиме како општество за да има некоја подобра кохезија општо во државата која може да се претстави преку фигурата на личноста, или функцијата Претседател на државата.

ПРЕС24: Зошто на пример мислите дека актуелниот Претседател, Ѓорге Иванов ја нема таа моќ, или го нема тој елемент што треба да значи обединување? И како ги цените претходните претседатели во Македонија, на пример, Трајковски, Црвенковски, Глигоров... Дали кај нив го имаше тој елемент на консезуална личност за која што зборувате?

ЏАФЕРИ: Ние тргнуваме од тоа какво беше искуството досега, без разлика кои биле. И без разлика од тоа кој е се уште. Ние в предвид ги земаме сите тие искуства кои се претставени и практицирани. Очигледно, до сега има малку елементи, ако влеземе во детали на таа анализа која емпириски може да се направи. И мислиме дека треба да се оди напред. Да се доградува како функција Претседател на држава со повеќе легитимитет.

ПРЕС24: Меѓутоа сите претседатели во Македонија беа избрани и со гласовите на Албанците. Така беше и со Глигоров, така беше и со Трајковски, така беше и со Црвенковски, па и со Иванов, иако можеби голем процент и не гласаа за Иванов, меѓутоа Албанците излегоа во вториот круг. Тоа не е ли исто така легитимитет?

ЏАФЕРИ: По нашата идеја не е ист легитимитетот. На пример. Точно е дака Претседателот на државата кај нас се избира преку директни избори од граѓаните и тој треба да ги претставува. Тој треба да има пристап, или да има став за сите различности, културно религиозни, општествено политички како функција. Што за жал досега не беше докажано. На пример. Кој бил пристапот на сегашниот Претседател кон албанската култура воопшто? 

ПРЕС24: Што му замерувате?

ЏАФЕРИ: Не, ве прашувам? Јас однапред кажувам дека немам некои, сигурно во иднина ќе имааме некои анализи, објективно што било позитивно, што било оспорувано, што го нема. Тоа што го нема, не можеш да го оспоруваш, ниту лошо, ниту добро. Но, знаеш дека го нема од различни аспекти. Или на пример. Кој бил пристапот, што е легитимно, на Претседателот за употребата на Албанскиот јазик? Уставно, законски. Се. Но, кој? Јас мислам дека е легитимно да ги поставувам овие прашања, преку нашиот разговор или интервјуто.

ПРЕС24: Што е за Вас консензуален претседател. Тоа треба да биде Албанец или? На што претендирате?

ЏАФЕРИ:  Прво. Ние како политичка партија ја поставивме, ја имаме таквата идеја. Што значи демократски е отворена идејата со другите партнери, со другите политички партии, во разговори и преговори треба да се разгледуват сите можности, за да имаме еден комплетиран одговор, како тоа би требало да изгледа во нашите околности во Република Македонија. Не е тоа експлицитно, како од некоја научна книга, дека така треба да биде. Тоа треба во споредба со сите наши околности , кој релативно максимално ќе ги задоволува, евентуално најбитните интереси, или културно и политички, општествени, државни... интереси на нашето општество.

ПРЕС24: Дали од вашиот одговор можам да изведам заклучок дека Вие не инсистирате кандидатот да биде Албанец?

ЏАФЕРИ: Јас реков дека тоа би можело да биде разговор на маса со другите групации или партии кои ќе седнат на маса и се заинтересирани за таа идеја да разговараат.

ПРЕС24: Имате ли перцепција, која личност од политичарите од Македонија би можел да ги задоволува овие критериуми?

ЏАФЕРИ: Јас лично немам. Има разни идеи, но навистина конкретно немам. Не сакам да шпекулирам.

ПРЕС24: Со оглед на тоа дека изборот на Претседател во  Македонија зависи од албанските гласачи, затоа што е потребен процент во вториот круг. И со оглед на тоа дека сите изборни циклуси за Претседател, Македонија се соочува со разни незивесности, еве и пред овие претседателски избори се отвара дебата околу успешноста или неуспешноста на изборите. Јас сакам да Ве прашам, дали ова Ваша идеја води кон менување на политичкиот систем.? Односно избор на Претседателот во Собранието. Во таква ситуација веројатно политичките партии би биле тие кои би избрале таков консензуален Претседател, ако тој на пример се избора со двотретинско мнозинство, тогаш за негов избор би биле потребни и галсовите на албанските пратеници?

ЏАФЕРИ: Јас не би сакал да прејудицирам. Тоа можеби евентуално ќе биде производ или резултат од сите тие разговори или преговори од најрелевантните политички партии. Дали тоа би било најоптималното решение. Јас не прејудицирам. За оваа идеја, за овој став или концепт, сега сме во таа фаза во која не треба да се прејудицира. Треба пообјективно да се расправа. А, кога ќе има таков простор, можност, евентуално може тоа да е едана од тие опции. Но, за мене е рано да се прејудицира дека таа би била таквата опција. 

ПРЕС24: Освен во јавноста, има ли дебата меѓу партиите за оваа ваша иницијатива?

ЏАФЕРИ: Јас претпоставувам дека има.  Не знам кои се ставовите во другите партии. Има и кај аналитичарите различни толкувања, ставови, ама мислам дека централно кај сите има согласност дека би било добро, ако функцијата Претседател на државата би можела да биде функција што повеќе да хомогенизира во општеството и државата и да води кон интерес на сите партии и граѓани.

ПРЕС24: Правичните информации кои доаѓаат од вашиот коалиционен партнер, ВМРО-ДПМНЕ се дека не прифаќа таква ситуација. Дали ако не успеете да најдете заеднички јазик со ВМРО-ДПМНЕ ќе барате евентуален консензуален Претседател во коалиција со СДСМ?

ЏАФЕРИ: Нема дефинитивен став. Не е тоа некоја чиста политичка математика, дека било преку, било со кои партнери, да се постигне целта, или концептот, или стандардот. Тоа не треба да создава блокови, бидејќи нема да личи на идејата. Или ќе се развие дебатата...

ПРЕС24: Меѓутоа нема многу време за дебатата... изборите се распишани вчера?

ЏАФЕРИ: Под притисок на тоа ние нема да најдеме некое добро решение. Ние како партија не сакаме да ја банализираме како идеја, па да вршиме, прво на нас, некој притисок за евентуално нешто да личи, или да се постигне нешто што би значело минимален консензус.

ПРЕС24: Ако не се дојде до решение, ќе оди ДУИ на претседателски избори? ДПА најави дека ќе ги бојкотира изборите, ако нема и парламентарни избори?

ЏАФЕРИ: Кога ќе има некој дефинитивен став, резултат,  ние ќе расправаме за идната фаза кој ќе биде ставот на нашата партија. Ние уште сме во тие разговори, отворено транспарентно, да се најде начин евентуално да имаме таков кандидат. Дел е од тоа, но не е целината на идејата само личноста.

ПРЕС24: Дали излез од оваа криза би биле прдвремени парламентарни избори, онака како што тоа го најави Абдулаким Адеми, а претходно и Ваши претставници од раководството на партијата, дека ако нема консензус, тогаш ќе одиме на предвремени парламентарни избори?

ЏАФЕРИ: Можеби е една од опциите, но се уште е рано да се извлечат такви заклучоци. Дали тоа ќе ги надмине разликите, треба да се види наредните денови.. месец.. не знам колку уште простор има.. мислам еден месец.

ПРЕС24: До 27 февруари е рокот.

ЏАФЕРИ: Отприлика.. плус, минус.... Да, видиме до каде можеме да стигнеме со сите разговори и како тоа ќе изгледа на крај со сите надмудрувања и што ќе биде излез од ситуацијата? За мене не би значело дека ако имаме излез од ситуацијата, дека тоа ќе биде решение за идејата како еден вид на стандард. Ама минимално ќе се бара да има излез од ситуацијата.

ПРЕС24: Во медиумите се шпекулира дека како своевидна компензација за не можноста за консензуален Претседател, е по парламентарните избори, ДУИ да го добие претседателското место во Парламентот?

ЏАФЕРИ: Тоа ќе биде евентуално дел од разговорите на добитниците на изборите. Според мене тоа не треба принципиелно да се меша, бидејќи станува збор за различни идеи. Сосема нешто друго е идејата консензуален претседател на државата, а сосема нешто друго е поделба на власта на тие кои се добитници на изборите. За мене тие две работи не треба да се мешаат. 

ПРЕС24: За ДПА и другите албански опозициски партии, целата оваа ситуација, оваа Ваша иницијатива и одбивањето на ВМРО-ДПМНЕ, всушност е само политички договор во коалцијата за предизвикување криза за предвремени избори. Како го коментирате тоа?

ЏАФЕРИ: Тоа се очекува од опозицијата. Да имаат таков одговор, кога немаат сусштински одговор за оваа идеја. Мислам дека тој став нема основа. Не е тоа, дека ние би требало да креираме таква идеја за таа да биде инструмент за ние да создаваме таква атмосфера за предвремени парламентарни избори во случај кога ВМРО-ДПМНЕ и ДУИ имаат мнозинство, ако ќе се заклучи дека ќе биде во интерес на државата целокупната ситуација, финансиска, политичка и регионална да се оди на избори.

ПРЕС24: Има ли криза во владината коалиција?

ЏАФЕРИ: Тоа е многу остра квалификација. Мене ако ме прашувате, криза нема. Има различни ставови за многу прашања, што е нормално, бидејќи се две разлилчни партии. Има различни програми, има различни видувања и тоа е еден договор меѓу две партии за договрените теми, проекти, кој досега функционираше. За некои теми некогаш е потребно повеќе време и разговори за да се дојде до решение и тоа мислам дека е нормално, секојдневна работа на една влада, не само кај нас, дури и во други поразвиени држави каде го нема мултиетничкиот елемент. Има многу примери. Тоа е резултат поради различните програми на две или три различни полтички партии.

ПРЕС24: Дали тоа што беше инцидент на мостот на Вардар со споменикот ан Цар Душан е резултат на различни програми, или на недоволна доверба меѓу коалиционите партнери? Политичките аналитичари велат дека честопати партиите на власт ги креираат состојбите кои предизвикуваат меѓуетнички тензии и тоа само во функција на предизбори?

ЏАФЕРИ:   Јас не верувам во таа теорија. За жал, кај нас менталитетот е таков, се повеќе да се шпекулира, наместо да се анализираат работите. Не верувам дека партиите на власт имаат потреба да креираат некои инциденти, или такви теми, кои за кратко време ќе се дознае што е и како е. Тие го нарушуваат кредибилитетот на една политичка партија. Во најмала рака, ДУИ не е за тој пристап и нема такви договори.

ПРЕС24: Меѓутоа ситуацијата со споменикот на Цар Душан беше таква. Таму беа пратеници и функционери на ДУИ?

ЏАФЕРИ: Можеби личи така, но тоа не била целта и немало договор за такви инциденти.

ПРЕС24: Што прават владините коалициони партнери за зацврстување на довербата меѓу двете најголеми етнички заедници? Прават ли доволно?

ЏАФЕРИ: Додека има такви теми и дебати, дека целта не е постигната, одговорот е дека ние треба да правиме уште повеќе во тој правец, за да имаме поволни околности и постабилна целокупна ситуација за сите страни да имаат поголема доверба. Искушение од политичките партии кои се на власт, кои се најбитните теми кои ги обединуваат граѓаните, без разлика на етничката различност.

ПРЕС24: Што е она што може да ги обединува Македонците и Албанците?

ЏАФЕРИ: Јас мислам, од моето искуство, дека интеграција во НАТО и во Европска Унија, во најмала рака се заеднички стратешки цели.

ПРЕС24: Тоа би било единственото сврзно ткиво?

ЏАФЕРИ: Не, има и други. Но, јас Ви кажав кои се во последните 10 години и за кои не можат да кажат од некоја етничка заедница дека има повеќе интерес. На пример, ако се постави прашањето како влезот во НАТО и во ЕУ. Тука мислам дека никој не може да додава некој аргумент дека Македонците би имале повеќе интерес да влезат во НАТО и ЕУ отколку Албанците и обратно.

ПРЕС24: Економската состојба. Зајакната економија, тоа не е елемент?

ЏАФЕРИ: Тоа Да!. Тоа сигурно! Кога ние би имале некоја стабилна економија, невработеноста не би била на овој степен. Подобар стандард, сигурно побрзо и помирно можеме да ги решаваме некои спорни теми во тој правец.

ПРЕС24: Како ја оценувате економската политика на Владата?

ЏАФЕРИ: Во споредба со целокупната финансиска и економска криза јас ја оценувам како позитивно. Има резултати, бидејќи тоа секогаш мора да се споредува со околностите. Не може да се бараат исти резултати кога имаме стабилна економска финансиска ситуација и кога имаме криза како што имаме сега. Со многу напори еконосмаката финансиска стабилност е зачувана. Има странски инвестиции. Тоа е најјакиот адут. Се отвараат, можеби недоволно за потребите, но сепак се отвараат нови работни места. И мислам дека Владата уште ќе инвестира во тој правец, да се намалува бројот на невработени, или да се зајакне малку економскиот стандар на граѓаните. Тоа е фундаментот да се решаваат и другите чувствителни и сензитивни политички и етнички теми.

ПРЕС24: Каде ја гледате Македонија 10 години од сега?

ЏАФЕРИ: Како членка на НАТО. Јас сум сигурен во тоа. Убеден оптимист да речам. Поразвиена. И евентуално тоа би било оптимален временски рок за влез во ЕУ